Ҳурматли талабалар!
Сиз танлаган вариантингиз бўйича 1-оралиқ назоратнинг онлайн саволига жавобларни ўз сўзларингиз билан 50-70 сўз ҳажмида киритишингиз талаб этилади. Сизнинг изоҳингиз максимал 5 балл билан баҳоланади. Шу жумладан, 1 балл оғзаки сўровда қўйилади.
1. Bilish jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
1. Сравните процессы познания.
Bilish jarayonlari inson hayotida uzviy bog’liq tushunchalardir. Bilish jarayonlariga: his qilish, idrok qilish, diqqat, xotira, tasavvur, fikrlashlar kiradi. Masalan his qilishda darsni ko’rish, eshitish va hakozo.Idrok qilish esa uning ongimizdagi obrazi ya’ni kerakli yoki keraksizligi haqida ma’lumot olishimiz, diqqat mavzuga qanchalik qiziqib tinglashimiz, xotira uning ongimizga o’rnashishi, tasavvur notanish tushunchalarning obrazini yaratish, fikrlash bu ma’lumotni bavosita anglash jarayonidir.
1.savolga javob: Bilish jarayonlari inson hayotida uzviy bog’liq tushunchalardir. Bilish jarayonlariga: his qilish, idrok qilish, diqqat, xotira, tasavvur, fikrlashlar kiradi. Masalan his qilishda darsni ko’rish, eshitish va hakozo.Idrok qilish esa uning ongimizdagi obrazi ya’ni kerakli yoki keraksizligi haqida ma’lumot olishimiz, diqqat mavzuga qanchalik qiziqib tinglashimiz, xotira uning ongimizga o’rnashishi, tasavvur notanish tushunchalarning obrazini yaratish, fikrlash bu ma’lumotni bavosita anglash jarayonidir.
2. His qilish va qabul qilish jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
2. Сравните процессы ощущения и восприятия.
His qilish jarayoni bilan qabul qilish jarayonini misol orqali sharxlasak ma’lum bir mahsulotni yeyishdan oldin u haqidagi ta’rifni eshitib ongimizda uning shaklini ta’mini tasavvur qilamiz va hayolan uni ta’tib ko’ramiz bu bizda uni his qilishimizga yordam beradi. Uni tatib ko’rganimizda esa organizmimizga tushish jarayoni qabul qilish hisoblanadi.Bilim bilan ham shunday.
Ощущения находятся внутри нас, восприятия-предмет вне нас. В отличие от ощущений, в которых отражаются отдельные свойства раздражителя, восприятие отражает предмет в целом, в совокупности его свойств. При этом восприятие не сводится к сумме отдельных ощущений, а представляет собой качественно новую ступень чувственного познания с присущими ей особенностями.
3. Kuzatish va diqqatni taqsimlash jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
3. Сравните процессы наблюдение и распределение внимания.
Ko’rish, eshitish va kinetik sezgilar natijasida o’quvchilarning ongida qanday aks etadi, uning obrazi hosil bo’ladi.
Bilim oluvchilarning o’rganilayotgan fanlarga va hodisalarga diqqatni shakllantirish muhim deb hisoblayman.
O’qituvchining vazifasi diqqatni o’zgartirish, chalgʻitishning eng oqilona ketma ketligi va tartibini ish mazmuniga, uning bajarilishi shart sharoitlariga qarab qanday tanlash mumkin, va bundan tashqari kuzatish bizga fikrlashni o’rgatadi diqqat esa fikrlarimizni jamlashga yordam beradi.
4. Xotira va tasavvur jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
4. Сравните процессы запоминания и воображения.
Xotira-bu avval bo’lib o’tgan xodisani eslash, esda saqlash va takrorlash jarayonidir. Eslash-obrazlarni, tasavvurlarni, tushunchalarni inson ongida mustahkamlash jarayoni hisoblanadi.
Takrorlash-xotirada saqlanayotgan obrazlarni ikki marta esda tushirmasdan joylashtirish.
Tanish-bu oldin xotiraga joylangan ob’ektning qayta tiklanish jarayonidir.
Tasavvur-bu avval qabul qilmagan, duch kelmagan narsani yangi obrazini hosil qilish jarayoni hisoblanadi. Tasavvur reproduktiv va ijobiy bo’lishi mumkin.
Reproduktiv tasavvur insonning oldiga qo’ygan maqsadlaridan kelib chiqqan tasavvuridir. Ijobiy tasavvur bu yangi obrazning hosil bo’lishidir .
Tasavvur va xotiraning o’xshash taraflari bu-o’quvchilar o’z ongida har xil obrazlar yaratadi, o’quvchilarning ijobiy qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Xotira va tasavvurni bir biridan farqi shundaki -xotira avval bo’lib o’tgan xodisani eslash, esda saqlash va takrorlash jarayoni bo’lsa, tasvvur esa avval bo’lmagan, duch kelmagan narsani yangi obrazini hosil qilish jarayoni hisoblanadi.
Хотира ўтмиш тажрибанинг одам онгида, эсида олиб қолиниши, эсга қайтадан тушурилиши ва таниб олиниши акс эттиришидан иборат бўлган мураккаб руҳий жараён ҳисобланади. Одам хотирасида унинг идрок қилган нарсаларидан ташқари, ўйлаган нарсалари ҳам, яшаб турган даври, ўтмиш ва келажак даврга оид ҳоллар акс этади.
Тасаввур хаёлиннинг инсон учун муҳим томони шундаки, бу хаёл ёрдамида одам бўлажак предметни, нарсани олдиндан идрок қилади. Масалан, мухандис ўзи яратмоқчи бўлган машинасини унинг схэмасидан тасаввур қилади. Меъмор қурмоқчи бўлган биносини чизган эскизини тасаввур этади.
Xotira — bu inson oldin duch kelgan voqea va hodisalar to’plamiga aytiladi. Inson xotirasi cheksiz darajadagi ma’lumot yig’ish markazi desak mubolag’a bo’lmaydi. Inson xotirasidagi ma’lumotlar abadiydir qachonki takrorlab turilsagina.
Tasavvur — inson ongida shakllanadigan va bo’lishi mumkin yoki bo’lishi mumkin emas bo’lgan voqeliklar to’plami. Inson tasavvur qilaolishi uchun xotiradagi ma’lumotlar bazasidan foydalanadi. Agarda tasavvur qilinsayu lekin voqelik tasavvur qilingandek bo’lib chiqmasa demak aniq faktlar orqali tasavvur voqeligi yaratilmagan.
Hotira — bu avval bo’lib o’tgan xodisani eslash, esda saqlash va takrorlash jarayonidir. Eslash-obrazlarni, tasavvurlarni, tushunchalarni inson ongida mustahkamlash jarayoni hisoblanadi.
Tasavvur — bu avval qabul qilmagan, duch kelmagan narsani yangi obrazini hosil qilish jarayoni hisoblanadi.
Tasavvur va xotiraning o’xshash taraflari bu-o’quvchilar o’z ongida har xil obrazlar yaratadi, o’quvchilarning ijobiy qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Hotira va tasavurni bir biridan farqi shundaki -hotira avval bo’lib o’tgan xodisani eslash, esda saqlash va takrorlash jarayoni bo’lsa, tasvvur esa avval bo’lmagan, duch kelmagan yangi obrazini hosil qilish jarayoni.
5. Obrazli va mantiqiy fikrlashni o’zaro qiyoslang.
5. Сравните образное и логическое мышление
Xotira bu faqat qurilma emas, balki jarayon hamdir. chunki unda turli instrumentlar ham ishtirok etadi. Xotira ikki xil bo’ladi: obrazli xotira va mantiqiy xotira. Obrazli xotiraning instrumenti bu bizning tasavvurimiz va sezgilarimizga tayanadi. Mantiqiy xotira esa fikrlash, ya’ni axborot elementlari bilan aqliy mehnat bajarishga va intellekt-insondagi bor bilimlar majmui va aqliy faoliyat ko’nikmalariga tayanadi.
Obrazli fikrlash usullida matini bir o’qishda yoki eshitishda yod olish va matinni mazmuniga yaqin qilib so’zlab berish mumkin bo’ladi.
Mantiqiy fikrlash usullida esa muayyan tarizda tartibga solish ahborotni esda saqlash muoammosi kimyoviy texnologik fanlarni o’rganish ko’p uchraydi.Uning yana bir turi har bir axborot o’zining ijobiy vasalbiy qirralari bilan qabul qilishi shart bolib obrazli va mantiqiy fikrlash usuli axborotni esda saqlab qolish uchun va tushuncha hosil qilish uchun yordam beradi
6. Matrisali va Assosatsiyali fikrlash usullarini o’zaro qiyoslang.
6. Сравните матричное и ассоциативное способы мышление.
Matrisa deganda axborot joylashtiriladigan joy nazarda tutiladi.Masalan, elementning xossalarini esda saqlash uchun kimyoviy elementlar davriy sestemasining guruhlari davrlari,qatorlari va kataklari yaxshi matrisa bo’ladi.Faqat shuni esda tutish kerakki,matritsadagi bloklar soni 7+2AB atrofida bo’lishi kerak. Assosatsiyali fikrlash usuli texnalogik jarayondagi ketma-ketlikni esda saqlash uchun juda qulaydir. Masalan,texnalogik jarayondagi jihozlarni, ularning vazifasini, ish unimini, xafli hududlarini, moddalarning halatini esda saqlash uchun juda katta axborotniyod olish zarur.
Matrisali fikrlashda muayyan tartibda solingan ma’lumotni esda saqlash kimyoviy texnologik fikrlarni o’rganishda ko’p uchraydi. Bunda masalalar ro’yxatini esda saqlash uchun matrisali usuldan foydalanish yuqori samara beradi.
Assosatsiyali fikrlash usulida xar bir axborot o’zining ijobiy va salbiy qirralari bilan qabul qilinishi shart. Ijobiy yoki salbiy qirralar bo’lmasa ularni tasavvur qilish orqali xotirada yaxshi saqlash mumkin. Xar ikkala fikrlash usuli ham xotirada saqlashva fikrlash uchun juda qulay samara beradi
Matritsali fikrlash bu har qanday ma’lumotni joylashtirilgan joyi boyicha ya’ni o’zi joylashgan jadvaldagi qatori, o’rni bo’yicha eslab qolib fikr yuritishdir. Masalan Mendeliyev jadvalidagi kimyoviy elementlarni xossalari, davriy sistemasi, guruhlari va hakazolarni eslab qolishda eng yaxshi matritsa bo’la oladi.
Assotsatsiyali fikrlash usuli jarayonlarni ketma-ketlikda eslab qolishdir. Misol uchun biror bir ishlab chiqarish jarayonida mahsulot tayyor bo’lgunicha qanday jarayonlardan o’tib boradi, apparatlarni ishlash ketma-ketligini bunga yorqin misol qilish mumkin.
7. Konkret va Abstrakt mazmunli matnlarni o’zaro qiyoslang.
7. Сравните тексты с конкретным и абстрактным содержанием.
Abstrakt soʻzi mavhum, aniq boʻlmagan degan manoni anglatadi hamda mazkur
mazmundagi matnlar ham aniq maʼlumotlarga asoslanmaydi. Unda asosan umumiylik hususiyatiga ega boʻlgan mavhum axborotlardan foydalaniladi.
Konkret soʻzi aniq va ishonchli dalillarga asoslangan degan maʼnoni bildirgani holda mazkur turdagi matnlarda ilmiy va amaliy asoslarga ega, umumqabul qilgan tushunchalarga tayangan malumotlar keltiriladi.
Ilmiy adabiyotlarda mazkur ikki turdagi matnlardan ham keng qoʻllaniladi. Sababi inson hayoti va faoilyatidagi barcha malumotlar ham aniq isbotiga ega emas va aksincha bazı malumotlar aniq asoslari bilan keltirilmasligi turli tushunchalarni keltirib chiqarishi sababli konkret axborotlarga asoslanishni talab etadi.
8. Og’zaki nutq va ichdan o’qish jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
8. Сравните процессы устное изложение и чтение про себя.
O’qish ikki xil bo’ladi: ovoz chiqarib va ichdan o’qish. Inson o’qiyotganida qabul qiladi va qayta ishlaydi. ovoz chiqarib o’qish ya’ni artikulyatsiya yosh bolalaruchun yaxshi, chunki ma’lumot bola ongiga ham eshitish ham ko’rish orqali kirgani uchun tez saqlanadi va bola nutqi yaxshi rivojlanadi. Ichdan o’qish tezligi yaxshi ko’proq ma’lumot olishga yordam beradi, o’qish jarayoning o’zidayoq matnni analiz qilib keta olish mumkin.
Òqish 2 usulda bòladi:oģzaki òqish va ichdan òqish.Oģzaki òqish ya’ni artikulyatsiya inson ovoz chiqarib òqiganda bevosita òqigan narsasi quloqqa kiradi natijada qabul qilish oson bòladi.Ichdan òqishning qulayligi matnni tez òqish oson kechadi.Matnni tòģridan tòģri analiz qilish mumkin bòladi.
9. Aytib yozdirib dars o’tish va yozdirmasdan dars o’tishning afzallik va kamchiliklarini o’zaro qiyoslang.
9. Приведите преимущества и недостатки проведения занятии методами запись под диктовки и свободного конспектирования.
Aytib yozdirib dars òtish:
Afzalligi: òquvchilar bir vaqtning òzida darsda òzlashtirilayotgan mavzuni tinglaydilar, yozib oladilar. Yozilgan mavzuni takror òqiganlarida qayta eslaydilar, xotirada mustahkam saqlaydilar.
Kamchiligi: Òqituvchi yozdirishga kòp vaqt sarflab, oģzaki ma’lumot berish vaqti kamayadi.
Yozdirmasdan dars òtish:
Afzalligi: Òqituvchi dars jarayonida yozdirishga vaqt sarflamay, kòproq oģzaki bilim beradi.
Kamchiligi: Òquvchi faqat tinglashdan tez zerikadi. Ma’lumotlarni barchasini xotirada saqlab qola olmaydi. Darsni takrorlash uchun faqat tinglab xotirasida saqlaganlaridan foydalanishga majbur bòladi.
10. Regressiya va artikulyatsiya muammolarini o’zaro qiyoslang.
Regressiya muammosi bu-matnni o’qish jarayonida inson ko’z nigohi orqali, o’qilgan matnni qayta o’qish uchun ortga qaytishi tushuniladi.
Artikulyatsiya muammosida esa kitob o’qish jarayonida sezgi organlarimiz ya’ni tilimiz,nutqimiz tashqaridan qaraganda xuddi harakatsizday ko’rinadi. Bu ikkala muammoning farqi shundaki regressiyada inson o’ziga bo’lgan ishonchining past ekanligi hamda bu muammoda tovush chiqarib o’qilsa, artikulyatsiyada esa unchalik sezilmayadi. Yashirin holda aks etgan bo’ladi.
Regressiya — bu kitob yoki jurnal v.h. oqayatgan jarayonda orqaga qaytish, ya’ni, oqigan jumlasini qaytadan oqish tushuniladi. Ba’zan ishonch hosil qilish uchun, tushunish uchun va beixtiyor ham regressiyaga yo’liqadi.
Artikulyatsiya — inson kitob oqigan vaqtda nutq organlarni harakatda bo’lishidir. Kitob oqigan paytda ovoz chiqarib o’qish insonni chalg’itadi, tushunish darajasi past bo’ladi. Inson yoshligida kitobni ovoz chiqarib o’qiydi, vaqt otgan sari bu odat yo’qolib pichirlab va ichida oqishga o’rganadi. Regressiya bilan artikulyatsiyaning bir biriga ohshash jihati shundaki artikulyatsiya va regressiyaga yo’liqganda vaqt ko’p ketadi va esda qolish tushunish qiyin kechadi.
11. Regressiya va ko’rish maydoni muammolarini o’zaro qiyoslang.
Regressiya jarayoni deb — inson o’qib bo’lgan matnni qaytatdan o’qish jarayoniga aytiladi. Bu jarayon ko’proq o’ziga ishonchi yo’qroq insonlarda uchraydi.
Ko’rish maydonining muammolari ko’proq kitob o’qish jarayonida kuzatiladi. Qatorning uzunligi ko’zning garezantal harakat qilishiga olib keladi bu esa ko’zning tez og’rishiga olib keladi. Bu ikkala muammoni xal qilish uchun qisqa kalonnalarga joylashtirib o’qishimiz kerak buladi. Bu muammoni gazeta va kampyuterda pragrammaga quyib kalonnalarga qo’yib o’qisak kutilgan natijani beradi.
12. Artikulytsiya va ko’rish maydoni muammolarini o’zaro qiyoslang.
Biz ichdan kitob oqiganimizda lablarmiz, tilimiz va boshqa nutq organlarimiz faqat tashqaridan qaraganda harakatsz bo’lib ko’rinadi. Aslida ular doimiy yashirin harakatda bo’lishadi.
Ko’rish maydoni deganda nigohni bir qaratishda ko’zga ko’rindgan matin bo’lagi tushuniladi. Odatdagi oqish usulida ko’pi bilan bir-ikki so’zga nigohni qaytaramiz.
Bu muamolarni bir biriga bog’liq tomoni shundake ular matinni juda tezlik bilan o’qish tushuniladi. Lekin asosiy muamo o’qigan matinimzni manosini tushunmay qolamiz.
13. Integral va differensial o’qish algoritmlarini o’zaro qiyoslang.
14. Matnni o’qishdagi antitsipatsiyaning va retsipatsiya jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
Antisipatsiya deganda matnni yaxshi tushunish uchun uning davomini matndagi mantiqqa asoslangan holda oldindan ko’ra olish tushuniladi. Retsipatsiya esa o’qish jarayonida yangi fikr paydo bo’lishi bilan fikran matnni qayta eslash hisoblanadi. Matnni o’qishdagi bu ikkala jarayonning bir- biridan farqi shundaki, antisipatsiyada inson matnni tugallamasdan avval u haqida qisqacha fikrga ega bo’ladi, retsipatsiyada esa o’qigan matnni qayta eslash orqali bilimlarini mustahkamlaydi.
15. Retsipatsiya va regressiya tushunchalarini o’zaro qiyoslang.
Regressiya-bu matnni o’qish jarayonida o’qilgan matnni qayta o’qish uchun ko’z nigohining ortga qaytishidir. Regressiya ikki xil bo’ladi majburiy va ixtiyoriy.
Majburiy regressiyaning bir necha sabablari bor. Shulardan biri ishonchsizlikdir.
Retsepatsiya esa-tez o’qish uchun matnni yodda saqlashda qo’llaniladi, ya’ni talaba matnni o’qish jarayonida yangi fikr paydo bo’ladi ammo matnni to’xtatmasdan o’qishda davom etadi.
Retsepatsiyaning regressiyadan farqi ham shunda, ya’ni regressiyada matnni o’qish samarasi susaysa, retsepatsiyada matn o’qish samarasi oshadi.
16. Analiz va sintez jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
Analiz bu shakllantirilgan malumotlar bazasini monitoring qilish malumotlarni kerakli guruhlarga ajratish . Ajratilgan malumot guruhlari ichidan faoliyat uchun kerakli bolgan malumotlarni olish va ular ichidan yangiliklarni ozimiz uchun ajratib olish jarayonini sintez jarayoni deb tushunaman. Ajratib olingan malumotlar tahlilidan tadqiqot maqsadi tadqiqotning vazifalari ilmiy yangiligi , tadqiqotning obyekti va predmeti , ilmiy amaliy ahamiyati shakllantiriladi.
17. Induksiya va deduksiya jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
Induksiya-ma’lum miqdorda yakka holdagi fakt, hodisa, jarayonlarni kuzatish orqali umumiy xulosa chiqarishdir.
Deduksiya-oldindan mavjud bo’lgan bir umumiy haqiqat, prinspning o’ziga xos tartibli, mantiq qoidalariga asoslanib yakka holatlarga tadbiq etilishi.
Bu ikki tushunchaning o’zaro qiyosini aytadigan bo’lsak, imduksiyada yakkadam ya’ni ko’p miqdordagi obyekt, jarayon kuzatilib umumiy xulosa chiqarilsa, deduksiyada umumiy bir gipotezadan hayotdagi yakka holatlar tahlil qilinadi.
18. Analiz-sintez va induksiya-deduksiya jarayonlarini o’zaro qiyoslang.
19. Inson sezgilarini xotirada saqlanib qolish tartibida joylashtiring.
Sezish oddiy psixik bilish jarayoni hisoblanib, moddiy qo’zg’atuvchilarning muayyan retseptorlarga bevosita tasir etishi orqali mavjud olamdagi narsa va hodisalarning ayrim xususiyatlarini, shuningdek, inson organizmining ichki holatlarini aks ettirishdan iborat. Bular tartibi ko’rish, hid bilish (eksteroretseptiv), ta’m bilish, teri, muskul-harakat (kinestetik), statik (proprioretseptiv), organik (interoretseptiv) sezgilardan iborat. Ko’rish sezgilari 2turga xromatik, axromatikka bo’linadi.
20. Inson sezgilarini turli faoliyatlarga (fikrlashga, jismoniy ish qilishga, taom iste’mol qilish, dam olish va h.k.) halaqit berish tartibida joylashtiring.
20. Перечислите чувства человека в порядке их вмешивания, вмешательства на различные виды деятельности (мышлению, физическому труду, принятию пищи, отдыху и т.п.).
21. DX, QX va TX larni biror fizik hodisaga qiyoslang.
21. Соотнесите ДХ, КП и ОП к каким-нибудь физическим явлениям.
22. Yoddan bilish va reproduktiv fikrlash darajalarini taqqoslang.
23. Reproduktiv va samarali fikrlash darajalarini taqqoslang.
24. Samarali va ijodiy fikrlash darajalarini taqqoslang.
Samarali fikrlash — yangi bilish natijalariga olib keladigan fikrlashdir. Samarali fikrlash muammolarni hal qilish bilan bog’liq bo’lib, intellektual vazifalar uchun yangi, nostandart echimlarni topishdir. Inson fikrini qabul qilishning eng qiyin vazifasi — o’zini bilish vazifasidir. Ijodiy fikrlash — yangi kashfiyotlarga olib boradigan fikrlash bo’lib, tubdan yangi natijalarga erishishga turtki bo’ladi.
25. Reproduktiv va ijodiy fikrlash darajalarini taqqoslang.
26. Axborot elementlaridan «jarayon» va «video» larni o’zaro taqqoslang.
26. Сравните информационные элементы «процесс» и «видео».
27. Axborot elementlaridan «video» va «foto» larni o’zaro taqqoslang.
27. Сравните информационные элементы «видео» и «фото».
Video bu- voqea va hodisalarning bayoni bo’lib,unda jarayon tasvirlanadi. Videoda ko’rish, eshitish sezgilari ishtirok etadi va insonda o’sha tasvirlanayotgan manzara haqida atroflicha tasavvur paydo bo’ladi.
Fotoda esa, harakatsiz manzara aks etadi. Unda ko’rish sezgisi faol ishtirok etadi.
Fotoga qaraganda videoni tomosha qilgan insonda jarayon haqida ko’proq tasavvur uyg’onadi va ta’sirlanish darajasi yuqori, hamda ma’lumotlar yetarlicha olinadi.
Fotosurat yoki surat jarayoni natijasida olingan va bevosita shaxs tomonidan ko’rib chiqilgan yakuniy tasvirni anglatadi. Keng ma’ noda fotogirafiya bu fotosurat olish san’ati bolib,bu yerda asosiy ijodiy jarayon fotosuratning tarkibini, yorug’likni va onini topish va tanlashdir. Video lotinchadan olingan bo’lib tomosha qilaman, ko’raman degan ma’noni angalatadi. Bu televizo’r tamoyillariga asoslangan harakatlantiruvchi tasvirni shakillantirish, yozish ,qayta ishlash, uzatish saqlash va ijro etish uchun elektron texnologiyalari, shuningdek video disk va boshqalar.
28. Axborot elementlaridan «foto» va «rasm» larni o’zaro taqqoslang.
28. Сравните информационные элементы «фото» и «рисунок».
Foto-jarayon haqidagi ma’lumotlar foto suratlar orqali olinadi. Undagi tasvir plyonkalar orqali saqlanadi. Fotoga hech qanday o’zgartirish kiritib bo’lmaydi. U oq- qora va rangli bo’lishi mumkin.
Rasm-bunda jarayon haqidagi ma’lumotlar inson tomonidan chizib yoritiladi. Rasmning sifati rassomning mahoratiga bog’liq. Unga rassomning xoxishiga binoan ranglarni o’zgartirish hamda fantazia elementlarini qo’llash mumkin. Rasmlarni xohlagan rangda yaratishimiz mumkin.
29. Axborot elementlaridan «rasm» va «chizma» larni o’zaro taqqoslang.
29. Сравните информационные элементы «рисунок» и «чертеж».
30. Axborot elementlaridan «chizma» va «sxema» larni o’zaro taqqoslang.
30. Сравните информационные элементы «чертеж» и «схема».
31. Axborot elementlaridan «sxema» va «grafik» larni o’zaro taqqoslang.
31. Сравните информационные элементы «схема» и «график».
32. Axborot elementlaridan «grafik» va «jadval» larni o’zaro taqqoslang.
32. Сравните информационные элементы «график» и «таблица».
Графика-бу фаолият сохаси бўлиб, унда махсус дастурий таъминот билан биргаликда компютерлар тасвирларни яратиш синтез килиш ва тахрирлашда, шунингдек реал дуньёдан олинган визуал маълумотларни кейинчалик кайта ишлаш максадида ракамлаштириш учун восита сифатида фойдаланилади.
Жадвал-бу коғоз жадвалларини таклид килувчи икки ўлчовли массив шаклида берилган малумотлар билан хисоблашларни амалга оширишга имкон берадиган компютер дастури. Жадвал хисоб-китобларни автоматлаштириш учун кулай воситадир.
33. Axborot elementlaridan «jadval» va «matn» larni o’zaro taqqoslang.
33. Сравните информационные элементы «таблица» и «текст».
33.Jadval — biz axborotni o’zlashtirayotganimizda biroz qiyin, lekin, tez qa’bul qilamiz, tushunamiz. Kamchilligi shundaki, har qanday axborotni ham jadval ko’rinishida shakllantira olmaymiz. Matn esa, keng qamrovli tushuntiradi. Kamchiligi o’qib chiqishingiz uchun vaqtingizni oladi.Biz ilmni, axborotni to’liq bilib olishimiz uchun barcha:matn, jadval, grafiklardan foydalanish lozim deb o’ylayman.
Axborotning bir qancha shakllari bor.Jadval O’quvchining diqqat
ini tortadi.Aynisa kimyoviy texnologiyada Jadvaldan foydalanish qulay .Jadval sodda va murakkab tuzilishda .bo’ladi.Mendeleyev davriy jadvali ham bunga misol boladi .jadval juda ixcham .lekin juda kop malumotlar jamlangan bo’ladi.Matn eng kop tarqalgan axborot elementi hisoblanadi.Matnda o’quvchi o’zi tasavvur hosil qiladi.Qonuniyatlar so’z bilan ifodalanadi.
34. Axborot elementlaridan «matn» va «og’zaki nutq» larni o’zaro taqqoslang.
34. Сравните информационные элементы «текст» и «устное изложение».
Og’zaki nutq matnga qaraganda ta’sirliroq, mimika va psixomotor harakatlar orqali ta’sir ko’rsatdi ammo talaba o’quvchilarda faqatgina eshitish sezgilari ishlaydi. «Matn» elementidan ko’pincha ma’lumotlarni mustaqil ravishda o’rganishda foydalaniladi. Matnda fiklash yo’qoladi va u talaba uchun yengil yoki og’ir bo’lishi mumkin. Lekin talabalarga matndan foydalanish ko’nikmalari o’rgatilsa, matnni tushinishda samarali yordam beradi.
Deduksiya-oldindan mavjud bo’lgan bir umumiy haqiqat,prinsipning o’ziga xos tartibli fikrlash va mantiq qoidalariga asoslangan holda, maydaroq, yakka holatlarga tadbiq qilinishiga aytiladi.Induksiya esa,ma’lum miqdorda yakka holdagi fakt, hodisa va jarayonlarni kuzatish orqali, shu kuzatishlarga tayangan holda ishlab chiqarilgan umumiy xulosa chiqarish hisoblanadi.Yana bir farqi shundaki Induksiyada mantiq asosiy o’ringa ega emas,tajriba birlamchi ro’lga ega,deduksiya esa aksincha.